مفهومِ اعتماد در روابط فردی و میان‌فردی انسان ها یک ساختارِ شکننده است. و همین شکنندگی باعث می شود، برخی از افراد اعتماد کردن و احساس امنیت در کنار دیگران را پُر چالش و ناپایدار ارزیابی کنند.
آنها ممکن است دائماً نسبت به نیاّت و مقاصد دیگران دچار شک و تردید باشند و حتی بر این باور باشند کنند دیگران اگر فرصتی پیدا کنند، عمداً به آنها و یا عزت‌نفس آنها آسیب خواهند رساند.
تجربیات و ادراکات این افراد الگوهایی از اختلال شخصیت پارانوئید را در خود دارد. الگوهایی مانند:

● حسادت شدید
● سرد رفتار کردن با دیگران
● حسّاسیت زیاد به مورد انتقاد واقع شدن
● کینه توزی و کینه ای بودن
● عصبانیت های شدید
●زیر نظر داشتن دقیقِ کوچکترین حرکات از اطرافیان و دوستان، تا شواهدی مبنی بر نیّات بدخواهانه و دشمنانه‌ی آنان پیدا کنند
● بی احترامی های کوچک را به دشمنی های بزرگ تبدیل می کنند
● همیشه گوش به زنگِ نیّاتِ بدخواهانه‌ی دیگران هستند
● احساس اینکه دیگران و حتی خانواده به دنبال نقشه کشیدن علیه آنها هستند
●‌‌ احساس اینکه همه افراد قصد تخریب او و صدمه به او را دارند
● حمله‌ی زود هنگام متقابل می کنند و با خشم به توهین های تخیلی واکنش نشان می دهند
● شک به وفاداری و حسن نیّتِ اطرافیان و دیگران
● ادراک تهدید در مواجهه با محرک های جزئی
● مشغولیت ذهنی بابت فریب خوردن از دیگران
● شواهد و مدارک بی اهمیت و پُر جزئیات برای اثبات باورهای حسادت‌بار خود جمع آوری می کنند
● حرف ها و رفتارهای بی منظور و خنثی از طرف دیگران را تحقیرآمیز و تهدید آمیز تلقی می کنند
● کنترل گری زیاد در روابط شخصی
● اهل جر و بحث و سردیِ منفعلانه و خصمانه هستند
● کاراکترِ متخاصم و بدگُمانِ آنها باعث واکنش خصمانه در دیگران می شود و این به نوبه‌ی خود پیشگویی های خودکامبخش را در آنان تقویت می کند.

پرسش:
آیا این افکار و باورها برایتان آشنا به نظر می‌رسند؟ اگر چنین است، ممکن است با طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری درگیر باشید.

طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری چیست؟
طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری یکی از هجده طرحواره‌ی ناسازگار اولیه ست.
داشتنِ طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری به این معنی است که شما انتظار دارید دیگران با شما بدرفتاری کنند. شما احتمالاً دیگران را غیرقابل اعتماد می‌دانید و انتظار دارید که در صورت امکان دروغ بگویند، از شما سوءاستفاده کنند، شما را تحقیر کنند، دستکاری کنند یا حتی به شما آسیب بزنند.

چه عواملی باعث ایجاد طرحواره‌‌ی بی‌اعتمادی/بدرفتاری می‌شود؟
طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری عموماً نتیجه تجربیات اولیه در یک خانواده بدرفتار و تنبیه‌ کننده و یا حاصل‌ِ زیستن در خانواده های درگیرِ مشاجراتِ فامیلی است. مانند: مشاجرات مادر و عمه و پدر و دایی و مادربزرگ و ...
از طرفی اثراتِ طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری می‌تواند بسته به نوع بدرفتاری که فرد تجربه کرده است، شدید و متنوع باشد. همچنین تفکیک علائم طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری از علائم خودِ بدرفتاری معمولاً دشوار است.
طرحواره‌ی بی اعتمادی/بدرفتاری یکی طرحواره‌های ناسازگار اولیه است که در دوران کودکی، زمانی که مراقبت کننده‌ی اصلی (پدر، مادر، پرستار و...) با نیازهای کودکِ خود هماهنگ نیست، ایجاد می‌شود.

افرادی که طرحواره‌ی بی‌اعتمادی/بدرفتاری دارند، در اعتماد کردن به دیگران، از جمله نزدیکانشان، مشکل دارند.
آنها احساس می‌کنند که بیشتر از دیگران مورد سوءاستفاده قرار گرفته اند یا می‌گیرند. چنین افرادی نسبت به بدرفتاری و احساس تحقیر، بیش از حد هوشیار و گوش به‌زنگ هستند و می‌توانند از نظر دیگران پارانوئید یا بدگُمان به نظر برسند.

علاوه بر این، افرادی که طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری دارند، معتقدند که دیگران یا عمداً با آنها بدرفتاری می‌کنند یا اینکه خودخواه و بی‌ مبالات هستند و قصد تحقیرِ آنان را دارند.
با تمام این باورها و برداشت ها، آنها تمایل دارند از روابط میان‌فردی و ازدواج اجتناب کنند یا در این روابط، خود را در فاصله‌ی ایمن قرار دهند، و در نقش قربانی و یا کنترل‌گر ظاهر شوند.
قابل درک است که افرادی که طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری دارند، ممکن است استرس زیادی را تجربه کنند.
احساس مداوم بدرفتاری و سوءظن به نیات دیگران، آرامش را برای هر کسی دشوار می‌کند. این سطح از استرس ممکن است منجر به استفاده از استراتژی‌های مقابله‌ای ناسالم مانند اجتناب از تعاملات، خودگویی‌های منفی، نشخوار فکری، اعتیاد و اختلالات خوردن (بی‌اشتهایی_پراشتهایی) شود .

طرحواره‌ی بی‌اعتمادی/بدرفتاری چگونه بر فرد تأثیر می‌گذارد؟
افرادی که طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری دارند، به دلیل بی‌اعتمادی به دیگران، تمایل دارند از روابط نزریک اجتناب کنند.

با این حال، اگر تصمیم به برقراری رابطه بگیرند، همانطور که گفته شد تمایل دارند به یکی از دو روش زیر رفتار کنند: یا رفتار قربانی یا رفتار کنترل‌گر.

راهبردهایی برای بهبود

ارتباط خود را با زمان حال تقویت کنید
شما دیگر کودکی نیستید که تحت مراقبت و تسلط بزرگسالان باشد. شما کنترل زندگی خود را در دست دارید. رفتاری که برای بقاء در کودکی به آن نیاز داشتید، لزوماً رفتاری نیست که در بزرگسالی انتخاب می‌کنید. اگرچه این گفته‌ها درست هستند، اما وقتی طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری شما فعال می‌شود، به خاطر سپردن و عمل کردن به آنها می‌تواند دشوار باشد. برای تقویت ارتباط خود با زمان حال، مراقبه و ذهن آگاهی را امتحان کنید. مراقبه و ذهن آگاهی مغز شما را آموزش می‌دهند تا توجه شما را به زمان حال متمرکز کند و اجازه دهد افکار و احساسات دیگر رها شوند.

گام‌های کوچکی در اعتماد به دیگران بردارید
ارتباط خود با دیگران و اطرافیان را تقویت کنید.
سعی کنید باورهای بدبینانه‌ی خود را به چالش بکشید و برای آنها شواهد واقعی و بیرونی پیدا کنید.

به دنبال درمان باشید
درمان زمانی بهترین نتیجه را می‌دهد که بتوانید به درمانگر خود اعتماد کنید.
با توجه به ماهیت طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری، این کار ممکن است دشوار باشد.
با این حال، ابراز کامل و کنار آمدن با احساساتتان در مورد گذشته می‌تواند کلید غلبه بر طرحواره بی‌اعتمادی/بدرفتاری باشد.
یک درمانگر خوب، با آگاهی به رابطه‌ی درمانی، احساسات بی‌اعتمادی شما را در نظر می‌گیرد و برای ایجاد تدریجی اعتماد شما به آنها زمان و مراقبت اختصاص می‌دهد.

References
DSM-5 TR
Padesky C. A. (1994) Schema change processes in cognitive therapy. Clinical Psychology and Psychotherapy, 1(5), 267–278.
Schmidt, N. B., Joiner, Jr., T. E., Young, J. E., & Telch, M. J. (1995). The schema questionnaire: Investigation of psychometric properties and the hierarchical structure of a measure of maladaptive schemas. Cognitive Therapy and Research, 19(3), 295-321.
Young, J. E., Klosko, J. S., & Weishaar, M. E. (2003). Schema therapy. Guilford Press.