فرد سمّی کیست؟! به شکلی ساده و خلاصه می توان گفت: فرد سمی کسی است که از تاثیر رفتار و گفتارِ خودش بر روی دیگران آگاه نیست.
یکی از ویژگیهای رایج در میان افراد سمی، استفاده همیشگیِ آنها از مکانیسمهای دفاعی است، که فرافکنی یکی از آن مکانیسمهای روانشناختی است.
درکِ مفهومِ فرافکنی برای در امان ماندن از مسمومیتِ روانی که توسط افراد سمّی به ما منتقل می شود می تواند در حفظِ بهداشتِ روانی ما بسیار پر اهمیت باشد.
فرافکنی به عنوان یک مکانیسم دفاعی، عنصری مخرب در روابط است.
وقتی مفهوم فرافکنی را درک می کنیم، می توانیم روابط سمّی را به طور مؤثرتری هدایت کنیم و از قضاوتها و آسیبهای یک فرد سمّی فاصله بگیریم.
رهایی از چرخه ی فرافکنی مستلزم شجاعت، تفکر، فردیت و تعهد به اولویت دادن به سلامت روانی و تعادل هیجانیِ خودمان است.
درک مفهوم فرافکنی مستلزم شناخت الگوهایی است که در روابط سمّی نمایان می شوند.
در اینجا به چند نمونه از آن الگوهای رایج اشاره می شود:
● جابجایی سرزنش:
افراد سمّی مهارت بالایی در جابه جایی سرزنش دارند.
آنها به جای اینکه مسئولیتِ رفتارهای آسیب رسان خود را بر عهده بگیرند، عیب های خود را به دیگران فرا میافکنند و آنها را قربانی اشتباهات خود می کنند.
● نقد و قضاوت:
یک فرد سمّی ممکن است به شدت از دیگران انتقاد کند و آنها را مورد قضاوت و یا تمسخر قرار دهد تا احساس بی کفایتی خود را بپوشاند.
آنها با فرافکنی نسبت به دیگران، پردهای ایجاد میکنند که کاستیهای خود را پنهان کنند و تا حواسشان از ایرادات خودشان پرت شود.
● اتهامات خیانت:
افراد سمی اغلب دیگران را به بی وفایی متهم می کنند.
با انجام این کار، آنها مسائل مربوط به اعتماد خود را به اطرافیان و دوستان خود نشان می دهند و فضایی خصمانه بر اساس سوء ظنهای بی اساس ایجاد می کنند.
نسبت به رفتارهای خنثی از طرف دیگران حساس بوده، و هر رفتار یا گفتارِ معمولی از جانب دیگران را یک نوع تهدید برداشت می کنند.
آنها همچنین ممکن است با وسواس شریک زندگی خود را متهم به بیوفایی کنند در حالی که ممکن است واقعیت این باشد که فرد سمّی خودش در وفاداری و تعهدش شک دارد؛ و یا اینکه ترس از رها شدن دارد. (طرحواره رهاشدگی)
● دستکاری عاطفی:
فرافکنی اغلب شامل دستکاری دیگران یا بهره برداری از آسیب پذیری ها، حساسیت ها یا نقطه ضعفهای آنهاست.
افراد سمی ممکن است بی ثباتیِ عاطفی و هیجانی خود را به دیگران نشان دهد و با این کار طرف مقابل را تحت فشار قرار دهد تا وادارش کند در قبال رفاه و احساساتِ فرد سمّی احساس مسئولیت کند.
فرد سمّی الزاما نباید یک غریبه باشد، بلکه میتواند یک دوست یا اعضای خانواده یا فامیل باشد.
افراد سمّی به طور مداوم متوسل به روش های مضر و مخرب در روابط با دیگران می شوند.
و این روش ها دامنه ای از سوءاستفاده هیجانی تا تخریب عزت نفس دیگران را در بر می گیرد.
● کنترلگری:
افراد سمی عطش بالایی برای کنترلگری و تسلط بر دیگران دارند.
چون کنترل، به آنها احساس امنیت و آرامش می دهد.
کنترل اقتصادی و مالی، اجتماعی، خانوادگی، کاری و... حوزه های مورد علاقهی افراد سمی برای کنترلگری است.
● جبهه بندی:
افراد سمی به شدت اهلِ جبهه بندی و یارگیریِ پنهان در بین دوستان و خانواده و دیگران هستند.
یعنی شما تنها با یک فرد سمی روبرو نیستید، بلکه با جمعی از دوستان و اطرافیان و فامیل یا همکاران روبرواید که توسط فرد سمی ، مقابل شما قرار گرفته اند. و شما را تحت فشار قرار می دهند.
● عدم تنظیم هیجانی
افراد سمی نمیتوانند احساسات و هیجاناتِ ناخوشایندِ خود را کنترل کنند.
آنها به شما حمله میکنند و سعی میکنند احساسات خود را به شما القا کنند.
چون معتقدند که یکی از دلایل ناراحتی آنها «شما» هستید.
این افراد هیچ کنترلی روی احساسات خود ندارند و از شما فقط به عنوان دریچهای برای تخلیه هیجانات منفی و احساساتشان استفاده میکنند.
● مقایسه
یک فرد سمی می تواند باعث شود حتی در مورد دستاوردهای خودتان هم احساس حقارت و ناکافی بودن کنید.
آنها در روابطشان هرگز متوجه این موضوع نیستند که چه (هستید)، بلکه توجه به این دارند که چه (دارید).
● دستکاریِ پنهان
افراد سمی به شکلی پنهان، دیگران را دستکاری می کنند.
آنها با دوستیها و محبتهای ساختگی، وقت و انرژی را از زندگی شما میربایند.
آنها با شما دوستانه رفتار میکنند، اما برای تمام زحمتها، کمک ها، محبتهایی که به برای شما انجام داده اند، محاسبهگر بوده و منتظر جبران و بازدهی هستند.
آنها شما را خوب میشناسند، میدانند چه چیزی را دوست دارید، چه چیزی برایتان جالب است. اما برخلاف دوستان معمولیتان، از این اطلاعات برای اهداف پنهانی استفاده میکنند.
آنها (چیزی) از شما میخواهند.
● افراد سمی، همان دمنتورها هستند
«دمنتور» (Dementor) دیوانهکنندها یا دیوانهسازها در مجموعهی هری پاتر نوشته جی. کی. رولینگ خلق شدند.
آنها موجودات شیطانی هستند که از خوشیها و احساساتِ مثبت دیگران تغذیه می کنند و روح آدمها را میمکند و آنها را مانند پوستههای خالی رها میکنند.
دمنتورها در واقع نمادی از افسردگی و عدم تغییر و کسالت و بی حوصلگی هستند.
شناساییِ رفتارِ سمّی اولین قدم برای محافظت از خود در برابر اثرات مخرب آن است.